Yetişkinliğinde sağlıklı, başarılı, özgüven sahibi ve toplumda kendine yer edinebilmiş bireyler elde edilebilmesi yönündeki başarı, çocukluk ve ergenlik dönemindeki psikolojik ve sosyal gelişim, bu dönemde çocuğa verilecek olan eğitimin kalitesi gibi konularla doğrudan ilişki içerisindedir. Çocukluk dönemine özgü olarak karşımıza çıkabilen, kimi zaman ebeveynler tarafından çocuğun davranışlarının incelenmesi ile fark edilen kimi zaman ise okul başarısındaki düşüş ile kendini belli eden bazı psikolojik sağlık sorunları vardır. Bu sağlık sorunlarının birçoğu bu dönemde uzmanların yardımıyla kolaylıkla tedavi edilebilirken tedavi edilmeden yetişkinliğe ulaşan bireylerde kalıcı sorunlar yaratabilir. Bu nedenle çocuklardaki davranış ve hiperaktivite bozuklukları, okul başarısındaki nedensiz düşüşler, motor becerisindeki aksaklıklar, unutkanlık ve benzeri sorunlar hafife alınmamalıdır. Çocukluk döneminde yaygın olarak karşılaşılan psikolojik sorunlardan bir tanesi de Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olarak adlandırılan durumdur. Çeşitli tanı testlerinin uygulanması ile kolaylıkla teşhis edilebilecek olan bu hastalık, bireyin gelişimini sağlıklı bir şekilde devam ettirebilmesi ve gelecekte karşılaşılabilecek olası ciddi problemlerin önüne geçilebilmesi açısından mutlaka psikolojik tedavi gerektirir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukları etkileyen ve oldukça yaygın görülen nörogelişimsel bir bozukluktur. Çocukluk döneminde sık rastlanan bu bozukluğun ülkemizde görülme yaygınlığı yaklaşık %8 oranlarındadır. Okul başarısının azalması, sosyal ilişkilerde sorunların ortaya çıkması, çocuğun içine kapanık bir karakter gelişimi içerisine girmesi gibi durumlarla psikososyal fonksiyonlarda aksaklık yaratan bu hastalıkta çocukta belirgin bir dikkat eksikliği görülür. DEHB sorununa sahip olan çocuklarda yaşıtlarından daha az dikkat süresi, ayrıntılara dikkat edememe, otokontrol sağlayamama, planlama becerisinin zayıf olması, riskli davranışlar ve sürekli hareket halinde olma göstergelerine sık rastlanır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun çocukluk döneminde fark edilmemesi, sonradan gelişmesi veya tedavi edilmemesi durumlarında yetişkin bireylerde de bu sorunlar benzer şekilde veya daha şiddetli olarak görülebilir. Bunun yanı sıra çocukluk döneminden farklı olarak erişkinlik dönemindeki hastalarda DEHB; ayrıntılara dikkat edememe, sorumlulukları hatırlayamama yahut aksatma, düşüncesizlik ve birden karar verme, huzursuzluk hissi ve çokça kaza geçirme gibi belirtilerle gözlenebilmektedir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

DEHB belirtileri kişiden kişiye değişmekte olup ilk dönemlerde hastalığın fark edilmesi zor olabilirken tanılama ve tedavi planlanması geciktiğinde belirtiler çok daha şiddetli bir şekilde görülebilir. Temelde DEHB; düşük öz güven, okul veya iş yaşamında zorlanma ve sorunlu ilişkiler, arkadaş edinmede güçlük çekme gibi sorunlar nedeniyle hayatın birçok alanını olumsuz etkiler. Bu dönemde ailesi veya öğretmenleri tarafından çocukta kolaylıkla fark edilebilecek olan bu belirtiler ülkemizde genellikle çocukluk döneminde normal olarak karşılanabilen veya büyüyünce düzelebileceği düşünülen durumlardır. Bu tutum oldukça yanlıştır ve bu dönemde görülen bu aksaklıkların yaş ilerledikçe şiddetini artıracağı bilinmelidir. Belirtiler fark edildiği andan itibaren aileler öğretmenler tarafından uyarılmalı, ailelerin fark etmesi durumunda ise çocuğun psikolojik destek ve tedavi alması sağlanmalıdır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu teşhisi nasıl konulur?

Hastalığa ilişkin belirtilerin fark edilmesi sonucunda ebeveynleri tarafından Çocuk Psikiyatrisi kliniklerine getirilen çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısı için sıklıkla klinik gözlem ve öznel derecelendirme ölçeklerinden alınan bilgiler bir arada değerlendirilir. Psikiyatrist, psikolog ve diğer sağlık profesyonelleri tarafından oluşturulan multidisipliner bir sağlık ekibi tarafından hastalığın tanısına yönelik olarak çeşitli dikkat eksikliği testi uygulamaları yapılabilir. Bu amaçla geliştirilmiş ve güvenilirliği kanıtlanmış olan farklı test türleri mevcuttur. MOXO, DSM-5 veya ICD-10 gibi tanı ölçütleri bu alanda kullanılabilen tanı testlerinden bazılarıdır. Çocukta görülen belirtilerin türüne, hastalığın şiddetine ve çocuğun yaşı gibi değişkenlere bağlı olarak hangi testin uygulanması gerektiğine çocuk psikiyatristi ve psikologlar tarafından karar verilir.

MOXO sürekli performans testi nedir?

MOXO Sürekli Performans Testi (MOXO d-CPT) klinik ve bilimsel olarak onaylanmış bir testtir. "MOXO testi nedir?" sorusuna 6-12 yaş aralığındaki çocuklarda ve 13-65 yaş arası yetişkinlerde kullanılmak üzere geliştirilmiş olan bir online dikkat ölçme testi şeklinde cevap verilebilir. Dünya üzerinde 30'u aşkın ülkede bugüne kadar 450.000'in üzerinde MOXO testi uygulanmıştır ve test, çocuk psikiyatrisi kliniklerinde hala en sık olarak uygulanan dikkat ölçme testleri arasında yer alır. Test ile toplamda 420 tepki ve 420 tepkisizlik eylemi ölçülür, aynı zamanda dünya üzerindeki tek objektif ve çeldiricili test olarak tanımlanır. Ülkemize bakıldığında ise yalnızca son 4 yılda 40 binin üzerinde MOXO uygulaması yapıldığı, kullanımın giderek yaygınlaşmaya devam ettiği görülmektedir.

MOXO dikkat testi DEHB tanısının koyulmasına yardımcı olması nedeniyle de sıklıkla tercih edilir. MOXO, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun dört ana belirtisi olan dikkat eksikliği, zamanlama problemi, dürtüsellik ve hiperaktivitenin ölçülmesini sağlar. Bilgisayar üzerinden yapılan MOXO dikkat testi görsel ve işitsel çeldiricilerden oluşmaktadır. Test sırasında katılımcıdan belirli bir hedef ortaya çıktığında yanıt verilmesi, bu hedef dışındakilere ise yanıtsız kalması istenir. Aynı zamanda dikkat dağınıklığı testi bu işlemi yaparken katılımcının görsel ve işitsel çeldiricilerden nasıl etkilendiğini belirler. Buna ek olarak hedeflere karşı verilen performans yanıtlarına göre dikkat eksikliği, zamanlama problemi, dürtüsellik ve hiperaktivitenin ölçülmesi sağlanır. Çocuklar için uygulanması durumunda MOXO testi yaklaşık olarak 15 dakika, genç ve yetişkinlerde uygulandığında ise yaklaşık 18 dakika sürmektedir.

MOXO sürekli performans testi neler içerir?

Dikkat eksikliğinin teşhis edilmesinde yaygın olarak tercih edilen MOXO testleri çocuk testi ve genç-yetişkin testi şeklinde 2 farklı türe sahiptir. Çocuk testlerinde çeşitli dillerde birtakım sesli yönlendirmeler ve çocuklara uygun kolay anlaşılır deneme oturumları yer alır. Çocuğun performansının çevresel koşulların değişimiyle birlikte nasıl seyrettiği, test süreci boyunca performansın ne şekilde değiştiği gibi konular incelenir. Genç ve yetişkinlere uygulanan testlerde de benzer şekilde farklı ülkelerden 900 bireyin oluşturduğu norm tabanı kullanılır ve bunlar sürekli olarak güncellenir. Çocuk testi ile benzer şekilde test boyunca ve uyaranlara bağlı olarak bireyin performansında oluşan değişimler ölçülür. Her iki test türünde de farklı uyaranlar ve çeldiriciler bulunur, klavye haricinde herhangi bir ek donanıma ihtiyaç duyulmadan online olarak gerçekleştirilir. Hasta güvenliği ve gizliliği ön planda olup gizliliğe ilişkin olan USA-HIPPA yasa ve yönetmeliklerine ilişkin koşullara uygun bir testtir.

Eğer siz de çocuğunuzda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olabileceğinden şüpheleniyorsanız derhal bir Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi kliniğine başvurarak dikkat eksikliğine ilişkin MOXO testi ve benzeri uygulamaları yaptırmalısınız. Yapılacak muayeneler ve tanı testleri sonucunda çocuğunuzda DEHB bulunduğunun teşhis edilmesi durumunda profesyonel destek sağlanarak çocuğunuzda görülen psikolojik sorunların ilerlemeden önlenebileceğini unutmayınız.